woensdag 29 maart 2017

Jannes... (6)

Door Tjalling van den Bosch

In het vorige epistel heb ik Jannes van der Wal omschreven als iemand, die de wereld graag ontdekte door grenzen op te zoeken, ondanks goed bedoelde adviezen om dat soms niet te doen. Ook heb ik het gehad over de geestdrift (begeisterung), die hem soms ten deel viel, wanneer 'het ontdekte' vat op hem kreeg. 
Jannes kon daar dan helemaal in opgaan en daardoor alles en iedereen (uit zijn omgeving) laten vallen; althans zo kwam dat soms op betrokkenen over. Zo was Jannes nu eenmaal; niets was dan voor hem belangrijker dan het nieuw verworven aandachtspunt. 

Toch was Jannes niet gevoelloos voor wat er om hem heen gebeurde en hij had zeker oog voor 'hoe anderen in het leven stonden'. Zijn levenslange damvriend Auke Scholma, vertelde dat Jannes niet van smalltalk hield; dat Jannes niet zo was van alledaagse vriendelijkheden.Vaak gebruikte vragen in het dagelijkse leven als "hoe gaat het?", waren niet aan Jannes besteed; opmerkingen over 'het weer', vond hij evenmin interessant ("dat zie je toch?"). 
De moeder van Jannes vertelde in de Andere Tijden Sport-documentaire, dat Jannes weleens tegen haar had gezegd, dat hij graag wat meer op Auke (Scholma) wilde lijken.
Auke kon wel met alledaagse gesprekjes omgaan en Auke had ondertussen een vrouw en kinderen. Toen Auke met die opmerking van Jannes' moeder werd geconfronteerd, zei hij, dat hij graag wat meer van Jannes zijn damtalent had willen hebben.  

Midlifecrisis . . . 

De broer van Jannes, Harke, schreef in het boek Jannes ook een dergelijk verhaal: "Jannes en ik verkeerden een paar jaar voor het overlijden van Jannes in een soort midlifecrises, zo leek het. We bleken allebei jaloers op elkaar te zijn. Ik was jaloers op Jannes, op wat hij bereikt had. Hij had alles eruit gehaald wat er in hem zat. Ik was jaloers op zijn vrijheid en zijn onafhankelijkheid. Jannes op zijn beurt was jaloers op mij; ik had immers een lieve vrouw, twee schatten van kinderen, een eigen huis, een goede baan. Wat wilde ik nog meer?"

Een andere vriend van Jannes was Bauke Bies (geboren op 6 november 1959); hij was ook een dammer en hij zette zijn partijen (net als Jannes) bij voorkeur op in een gecompliceerde en gedurfde stijl (grenzen opzoeken!). Bies sukkelde zijn leven lang met zijn gezondheid; dat werd er niet beter op toen hij op zijn 35ste levensjaar ook nog eens door een hartinfarct werd getroffen. Bauke vertelde mij vlak na het overlijden van Jannes het volgende:
'Jannes zat vaak over mijn gezondheid in; hij zei, dat hij bang was dat ik 'de 40 jaar' niet zou halen! Maar nu heeft hij zelf 'de 40' niet gehaald!' 
Betreurenswaardig is het, dat ook Bauke Bies de 'vier kruisjes' niet mocht volmaken; hij overleed, net als Jannes op 39-jarige leeftijd, op 20 juni 1999.  

Toch gewoon . . . 

Jannes van der Wal in 1982
Met het bovenstaande wil ik aantonen, dat Jannes helemaal niet zo'n rare snoeshaan was, waarvoor men hem maar al te graag verslijt. Gewone emoties als medelijden, zelfmedelijden, maar ook jaloezie waren hem niet vreemd. Ook de grote vreugde, die over hem kwam toen hij net de wereldtitel dammen had behaald, is zo'n normale emotie. 
Op de foto's die van Jannes werden gemaakt direct nadat hij (op Schiphol) uit het vliegtuig was gestapt, laten een Jannes zien, met een onophoudelijke smile van oor tot oor. Grappen en plezier maken, dat zijn toch ook heel gewone emoties. 

Dat Jannes eerder 'gewoon' was, dan waarvoor hij meestal wordt versleten, is hopelijk een beetje duidelijker geworden . . .. 

Volgende week de laatste 'Jannes'. 



woensdag 22 maart 2017

'Fluchskowe'...

Door Rein van der Pal

Zaterdagmorgen 18 maart. We naderen de klok van 12.00 uur. Voorzichtig betreden de damliefhebbers schaatscafé it Houtsje aan de Oude Koemarkt in Heerenveen, om deel te nemen aan de vijfde editie van ‘Fluchskowe.  Ze hebben allemaal een uitnodiging van organisator Tjalling van den Bosch in de bus gekregen en voldoen aan de strenge selectiecriteria. 
De breedgeschouderde dampromotor is er opnieuw in geslaagd een interessant (internationaal) deelnemersveld achter de borden te krijgen.

Heike Verheul

Om het toernooi luister bij te zetten is Heike Verheul, de dameskampioene van Nederland 2016, uitgenodigd. Kennelijk past het sneldammen (10 min. per speler per partij) in haar voorbereiding op het NK (Zoutelande, 27 maart t/m 1 april). 
Tjalling en Heike (met krans)
Heike schiet in het Friese Haagje met 12 uit 6 uit de startblokken en is dan al onbereikbaar voor de achtervolgers. Met speels gemak laat ze spelers als Gabriël Heerema, IJsbrand Haven, Tjipke Smedinga en Rein van der Pal achter zich. Ze is de tweede dame die de titel opstrijkt. De eerste editie in 2013 werd gewonnen door Nina Hoekman.
Aan de stamtafel wordt nog schamper opgemerkt dat meedoen eigenlijk belangrijker is dan winnen. Als wij mannen ons aan deze dooddoener moeten vastklampen rijst toch de vraag of de emancipatie niet te ver is doorgeschoten…

Internationaal

Van het Sneker supertrio Marcel de Vries, Jacob de Vries en Kerst Hoekstra is laatstgenoemde het meest succesvol. Met een tweede plaats is eeuwige roem zijn deel. Bram Scholma belandt met voorkeurstemmenop de derde plaats en boekt en passant het beste resultaatuit zijn carrière-tot-nu-toe. 


Toernooitijger Terpstra gaat met enkele opmerkelijke partijen 
van start en wint plotseling van D. Ummy. Tevreden over dit resultaat laat Jan zich ontvallen het dambord aan de wilgen te hangen, wanneer hij ooit een punt zal verspelen aan deze tegenstander. D. Ummy speelt evenals Wim Martin onder de Engelse vlag. Zij zorgen voor het internationale tintje.

Voor Peter Pippel uit Gouderak gaat het vooral om de leuke partijen en een goede sfeer. Dat de Salou organisator hier en daar wat punten morst, neemt hij op de koop toe. Hans van Dijk spreekt van een toptoernooi. Hij kan de opmerking van uitbater Tom Mulder, dat dit de enige dag van het jaar is waarop er in deze horecagelegenheid geslagen mag, ja moet worden, wel waarderen.

Stichting Aanzet

De Stichting Aanzet is met IJsbrand Haven en Piet Dijkstra goed vertegenwoordigd.  Haven, voorzitter van het organisatiecomité, laat weten dat de voorbereidingen voor het NK op Urk goed verlopen. Het toernooi wordt gespeeld van 6 t/m 15 april. Op zaterdag 8 april wordt er een sneldamtoernooi gehouden. Tijdens de lunchpauze wordt aan de deelnemers gebakken vis aangeboden. Opgave per mail naar: pmdijkstra@home.nl 
Alle informatie over het NK is te vinden op www.Aanzetdammen.nl

Krans

In zijn slotwoord heeft Tjalling van den Bosch voor elke speler een kwinkslag en een kleine attentie in petto. Voor winnaar Heike Verheul is er een grote krans en een enorme koffiemok met de tekst: “I am the BOSS”.
Daarna bedankt Rein van der Pal namens de spelers de onvolprezen penneleur van de Huizumer Highlights. Hij roemt de vlekkeloze organisatie en de goede arbitrage. Tjalling krijgt een toegangskaart voor een lezing van Maarten van Rossem aangeboden. De Amerika deskundige is op 27 maart te gast in een uitverkochte bibliotheek van Heerenveen.

Reikhalzend wordt uitgekeken naar de zesde editie van ‘Fluchskowe’
De voorbereiding is al in volle gang.

P.s. De serie over Jannes van der Wal wordt volgende week voortgezet



donderdag 16 maart 2017

Jannes... (5)

Door Tjalling van den Bosch

In het vorige epistel over Jannes van der Wal heb ik getracht duidelijk te maken dat hij nu ook weer niet zo'n aparte was. Ja, hij had zijn nukken, ja, hij had rare fratsen; wanneer hij dingen moest doen die hem niet aanstonden, kon hij onhandelbaar worden.  

Van jongs af aan hadden zijn ouders de handen vol aan Jannes. In het boek Jannes, dat samengesteld werd door Jaap Kiers en Bouke Nielsen, komen mensen aan het woord die een verhaal over Jannes hadden.
Het boek is een must voor mensen die Jannes van dichtbij willen 'meemaken'! In dat boek vertelt Jannes zijn broer Harke: "Jannes was een kleine ontdekker, maar ook een ondeugd. Als geen ander kwelde hij mem en heit (moeder en vader) met zijn koppigheid. Grenzen waren er niet alleen om verkend te worden, maar ook om te overschrijden. Waar ik (Harke dus) na één of twee waarschuwingen steevast eieren voor mijn geld koos, was Jannes oostindisch doof. Een tik op de broek, een donderpreek, een opvoedkundig gesprek, voor straf naar zolder, alle mogelijke varianten van corrigerend gedrag werden toegepast, maar niets hielp". 

Dan wist hij het pas . . .

Jannes ontdekte de wereld, niet door in te gaan op waarschuwingen van anderen ("moet je niet doen Jannes!"), nee hij wist pas hoe het zat, nadat hij 'het deksel op de neus' had gekregen.
Op een gegeven ogenblik ontdekte Jannes de muziek; het was niet alleen een waarneming, nee, zoals zo vaak, raakte hij ook hierdoor geobsedeerd. En dan weet je het wel met Jannes . . .. 
Toen het Jannes financieel wat beter ging, kocht hij een piano en nam een pianoleraar 'in dienst'. Nadat Jannes de basisprincipes van het bespelen van het klavier onder de duim had, wilde hij direct de 'zwaarste' stukken spelen!  Dat leidde meer dan eens tot frustraties; zijn pianoleraar, Nico Bleeker, aan het woord in het gememoreerde boek: "Jannes zijn nieuwsgierigheid, gulzigheid en onvermoeibaar enthousiasme zouden hem eigenlijk tot een ideale leerling moeten maken. Toch hield geen leraar het lang met hem uit".

Jannes van der Wal
Dat 'in de ban van iets raken' en zich er vervolgens helemaal op storten, dat was Jannes ten voeten uit. Op een gegeven ogenblik kwam Jannes in aanraking met het schaken; vervolgens werd er een hele verzameling schaakboeken aangeschaft.

Voor het schaken had Jannes aanzienlijk meer talent dan voor het bespelen van de ivoorkleurige toetsen; hij beet zich vast in het oude spel op de 64 velden. Het resulteerde in het feit, dat hij het in betrekkelijk korte tijd schopte tot FIDE-meester (FIDE is de internationale schaakbond). 

De Evenaar . . . 

Jannes zijn 'tweede huis' (in Groningen) werd het denksportcafé De Evenaar; ook uitbater Piet Jansen vertelt een verhaal over de begeisterung welke Jannes over zich kreeg, wanneer hij iets interessants had ontdekt:
"Het was enkele jaren na zijn wereldkampioenschap, toen Jannes voor de eerste keer De Evenaar binnenstapte. Al snel ging zijn aandacht naar diverse andere denksporten, die hier werden bedreven, zoals backgammon, bridge en schaken. Of zijn keuze voor het spelen van backgammon in eerste instantie is beïnvloed door de uiterlijke vorm (het wordt ook met schijven gespeeld) weet ik niet, maar het duurde niet lang of Jannes had zijn eerste boeken over deze sport aangeschaft! Na ruim een half jaar bleek echter, dat er toch niet zoveel mensen om hem heen waren, die het spel met hetzelfde fanatisme wilden bedrijven, als Jannes zelf. Zijn interesse nam dan ook gestaag af en hij ontdekte een totaal andere sport: bridge. Binnen de kortste keren schafte hij zich een kleine bridgebibliotheek aan en er ging geen dag voorbij zonder dat hij in het café kwam om te kiebitzen".
Kiebitzers zijn toeschouwers, die zich luid en duidelijk met het spel bemoeien, soms tijdens het spel, maar zeer zeker daarna, tijdens de analyses achteraf!

Dat 'álles van iets willen weten', met een onvergelijkbaar fanatisme, dat was misschien 'het vreemde' aan Jannes. Het was ook iets dat Jannes vanaf zijn vroegste jeugd al had; in hun peuterjaren waren Harke en hij onafscheidelijk. Daar kwam abrupt een einde aan toen Harke een jaar eerder dan Jannes naar de lagere school moest (tegenwoordig groep 3). Jannes vond dat oneerlijk, Harke mocht naar school, leren en leuke dingen doen (ontdekken) en hij niet!  Natuurlijk moest Harke zijn nieuw verwonnen wijsheden delen met Jannes;  toen Jannes in de eerste klas zat kon hij al lezen, rekenen en schijven! 

Jannes de wereldontdekker, maar wel op zijn eigen manier . . .. 

Wordt vervolgd . . .

donderdag 9 maart 2017

Jannes...(4)


Door Tjalling van den Bosch

Vanaf 'midden jaren 70' scheiden de wegen van Jannes en schrijver dezes; van enig contact was sindsdien nauwelijks meer sprake. Jannes verhuisde in die tijd naar de stad Groningen, om er wiskunde te gaan studeren; dat hield hij niet lang vol, want de studie ging ten koste van zijn zucht naar damkennis. Al snel ging Jannes verder als professioneel dammer, zoals hij het zelf noemde; zijn broer Harke noemde het "stoppen met studeren en niet willen werken; ja, dan kun je jezelf wel  profdammer noemen, maar een fatsoenlijk inkomen zit daar niet in"! 

Jannes stortte zich volledig op 'het dammen' en probeerde te leven van de wind; hij zocht blaadjes op straat, om daar thee van te trekken en als er niet meer was dan een droog stuk brood en een pak melk, dan was dat het voedsel van die dag. Door die geobsedeerde manier van leven, schoot de prestatiecurve van Jannes op damgebied omhoog en doordat hij fysiek best wel sterk was, protesteerde het lichaam blijkbaar niet al te heftig vanwege het eenvoudige dagelijkse menu!  En ach, dan was er nog altijd mem (moeder), die hem zo nu en dan wat boodschappen toeschoof. 
Jannes was dus volledig in de ban van het edele damspel; sociale contacten beperkten zich tot de damwereld. Zelfs het contact met zijn broer Harke verwaterde op een gegeven ogenblik, ondanks dat Harke ook in Groningen studeerde en slechts op een paar honderd meter van Jannes' onderkomen verbleef! 

Successen . . . 

In 1975 was Jannes reeds Nationaal Jeugdkampioen Dammen geworden en een jaar later werd hij met zijn nieuwe club, Damclub Groningen, Nationaal Clubkampioen; iets dat hij in 1982, met Damclub Fivelgo (Appingedam), nogmaals zou meemaken. In 1978 werd hij Nederlands Sneldamkampioen en in 1979 werd hij (eindelijk) kampioen van Groningen. Jannes zijn dam-carrière kwam vooral in de jaren 80 in een stroomversnelling terecht.

Jannes van der Wal

Hij werd in 1981 Nationaal Kampioen en dat hield in, dat hij mee mocht doen aan het Wereldkampioenschap Dammen 1982, in het Braziliaanse Sao Paulo. Zoals u reeds hebt kunnen lezen in het eerste epistel over hem, werd  Jannes in het zuid-Amerikaanse land gekroond tot 's werelds beste dammer!

Na het behalen van de wereldtitel stond Jannes plotseling in het middelpunt van de belangstelling. 
Het was een absurde verandering; van het 'alleen met dambord op een kamertje in Groningen' naar de 'limelights' van de Hilversumse tv.-studio's. 

Mies . . . 

Nederland had in 1982 nog maar twee tv.-zenders; naar schatting meer dan 7.000.000 mensen keken naar de populaire talk-show van Mies Bouwman waarin Jannes direct na het behalen van zijn wereldtitel, te gast was. Het werd een interview waar men ook nu nog (anno 2017) regelmatig aan refereert! Jannes 'keek altijd al de kat uit de boom', wanneer hij met iemand werd geconfronteerd die hij niet kende, maar nu in die studio, met die felle lichten en grappende gastvrouw, viel Jannes stil.Wanneer hij soms wat wilde zeggen, dan was de gastvrouw hem voor, met een quasi grappige opmerking; het gevolg was dat Jannes niets meer zei. 
Het interview werd één van de opmerkelijkste tv.-momenten ooit. Ik kan me nog herinneren, dat ik op dat moment thuis voor de televisie zat en me vooral ergerde aan het gedrag van Mies Bouwman; ik vond dat ze Jannes geen eerlijke kans gaf en hem in de zeik zette; eigenlijk vind ik dat nog steeds!

Redelijkerwijs . . . 

Je zou in alle redelijkheid mogen verwachten dat men Jannes niet weer zou uitnodigen voor media-optredens; niets was minder waar. Jannes werd op een gegeven moment overal naartoe gesleept en overal werd hij, zonder uitzondering, neergezet als een zonderling. Natuurlijk wist Jannes in die tijd aan zijn zwijgzame periode 'voor de camera's' wel een humoristische draai te geven: "Een dammer zegt niet veel. Wanneer hij naar de bakker gaat voor een brood, dan zegt hij:'Eén brood'!", maar het kon niet goed gaan.
Op een gegeven moment raakte hij overspannen; hij liet zich opnemen in een ziekenhuis. Hij verbleef daar drie weken, maar ook daarna had hij het moeilijk, zodra hij in de openbaarheid trad; zijn veilige wereldje lag finaal aan duigen. Van 'alleen maar dammer' werd hij van het ene op het andere moment neergezet als een soort nationale clown! 

Jannes was gewend de wereld naar zijn hand te zetten; hij deed dingen en daar moest de rest van de wereld zich bij neerleggen, dan wel zich aanpassen. Nu hij bekende Nederlander was, wist hij daar op een gegeven ogenblik ook weer een draai aan te geven. Op één of andere manier kreeg hij in de gaten dat er een goede financiële kant aan al die media-aandacht zat. Hij verscheen schaatsend, dansend, playbackend op de tv, schoof aan in talkshows en dergelijke en liet zich er naar verluidt goed voor betalen. Hij reisde meestal met de trein naar 'het Hilversumse', totdat hem gevraagd werd of hij niet met de taxi kon komen? "Zoveel geld heb ik niet" was de reactie van Jannes; nee, maar dat hoefde hij zelfniet te betalen, dat deed de omroep wel! Was dit een onnozele opmerking van Jannes, of  . . . .; ik denk dat laatste(!); sindsdien liet Jannes zich halen en brengen door een taxi. 

Wordt vervolgd . . .