Taal

Er is geen Huizumer groter als.......
Anton F. Schotanus

Door Tjalling van den Bosch

Eigenlijk is dit een vervolg op mijn vorige rubriek (over Pieter Bergsma).
Daar waar Pieter zeer flexibel was (wat de Nederlandse taal betreft) en
naar wegen zocht om de taal te vergemakkelijken is onze huidige voorzitter,
Anton Schotanus, zeer precies in het correct gebruiken van de Nederlandse taal.

Ik weet zeker dat Schotanus gruwt bij het lezen van de bovenstaande aanhef !
Niet dat onze voorzitter de bedoeling van het bovenstaande zal tegenspreken,
maar er zijn mensen (waarvan onze hoofdpersoon er één is) die het schuim op
de mond krijgen als iemand in een gesprek argeloos "groter als" zegt.
Daar wordt een regel overtreden!

Volgens moderne taalboeken echter (Bron: Encyclopedie van misvattingen,
Hans van Maanen, 2002) is "als" na een vergrotende trap niet fout !
J. Renkema noemt het in de veelgehanteerde "Schrijfwijzer" (Den Haag 2002)
een "oude schoolregel", en hij vindt het "heel merkwaardig" dat het schrijven
van "groter als" als een zware fout wordt aangerekend.
C.G.L. Apeldoorn zegt in "Twijfelgevallen Nederlands" (Utrecht 1983):
"Dat is niet fout, "groter dan" is meer verzorgd Nederlands".
P.J. van der Horst in "Taal en tekst van A tot Z" (Zutphen 1988):
"Men gebruikt hier "als", dit wordt niet meer fout gevonden, maar "dan" heeft de
voorkeur.
De "Algemene Nederlandse spraakkunst" van W. Haeseryn (e.a.) constateert
slechts: "Het voegwoord "als" is in deze functie niet voor alle taalgebruikers
aanvaardbaar".

Denk ook aan "hen" en "hun"
Het onderscheid tussen "hen" en "hun" is een zeventiende-eeuwse uitvinding,
uit de tijd dat de taalgeleerden probeerden het Latijn te imiteren: "hun" bij
de derde naamval (meewerkend voorwerp) en "hen" bij de vierde naamval (lijdend
voorwerp en na een voorzetsel).
Het onderscheid werd overigens niet bedacht doot P.C. Hooft, zoals vaak wordt
aangenomen, maar door Christiaen van Heule in zijn "Nederduytsche grammatica
ofte spreac-konst" uit 1625.
Misschien is het nog wat ouder, maar in ieder geval neemt Hooft het idee van
Van Heule over, hij wilde het zelfs uitbreiden tot "hum" en "hem", dus
"dat is hum te veel" tegenover "ik zal hem uitnodigen".
Hier zijn taalkenners nog eenstemmiger: allemaal noemen zij het onderscheid
"kunstmatig".

De taal verloedert
Het lezen van oude taalrubrieken is vooral leuk omdat zo pijnlijk duidelijk wordt
waar mensen zich vroeger druk over maakten.
"Groter als" in plaats van "groter dan", "ik heb hun gezien" in plaats van
"ik heb hen gezien" een ook "pubertijd" in plaats van "puberteit".
Taal is een gebruiksvoorwerp, en de meerderheid van de gebruikers beslist wat
"goed"of "fout" is, al zal het die meerderheid meestal een zorg zijn.
Mensen die vinden dat er moet worden opgetreden tegen de verloedering van de
taal vechten tegen de bierkaai.
Natuurlijk, veel woorden en uitdrukkingen hadden vroeger een andere betekenis,
maar het is onzin om te zeggen dat die betekenis de "juiste" is.
Met een "éminence grise" werd vroeger gedoeld op iemand die op de achtergrond
aan de touwtjes trok, maar nu op iemand die zijn sporen verdiend heeft.
Met "ellende" werd vroeger "buitenland" bedoeld, "hoer" betekende ooit "geliefde".
Welke betekenis is de juiste ?
Taal verandert, maar dat betekent niet dat de taal verloedert.
Er gaan woorden af, er komen uitdrukkingen bij, de uitspraak verandert en wat al niet.
"Hun denken aan ons" vinden de taalboeken op dit moment niet zo netjes, maar niemand
weet wat we over vijftig jaar zullen vinden.

Virtueel
Tot slot nog een voorbeeld van het "onststaan van een Nederlands woord" !
Jean Nelissen, vermaard sportverslaggever, zocht een woord voor "het moment
dat iemand onderweg (tijdens een wielerkoers) theoretisch de leiderstrui draagt".
Hij bladerde in een Frans woordenboek en zag het woord "virtuel", dit betekende:
een oneigenlijke situatie gebaseerd op de toekomstverwachting.
Dus lanceerde hij de volgende dag, live in de uitzending, het woord "virtueel".
Jan Blokker, columnist in de Volkskrant, ontstak in woede !
Nelissen werd met de grond gelijk gemaakt, hij was volgens Blokker een "taalbarbaar",
het woord virtueel bestond helemaal niet !
Vijftien jaar later merkte Nelissen op: "Het woord "virtueel" is inmiddels (Jan Blokker
ten spijt) algemeen ingeburgerd",
En inderdaad, het wordt gebruikt in de politiek, de advocatuur, zelfs in literaire kringen
komt men het woord tegen !!

Anton Schotanus "semper fidelis" (aan correct taalgebruik EN aan DamClub Huizum).