Gentleman...

 Door Tjalling van den Bosch

Al geruime tijd schrijft Piet Bouma regelmatig en zeer lezenswaardig op de KNDB-site over het wel en wee in de internationale damwereld. In één van zijn epistels omschreef hij voormalig Wereld- en (tweevoudig) Europees-damkampioen Guntis Valneris als een 'gentleman-grootmeester'; daar kan uw penneleur zich wel in vinden! 

Wanneer we in Nederland (en in de Nederlandse taal) iemand omschrijven als 'een gentleman' dan bedoelen we in principe, dat diegene een welgemanierde, fatsoenlijke man is, die zich niet over zal geven aan minder correcte acties. Met betrekking tot de Let Guntis Valneris lijkt dit te kloppen. Schril is het contrast tussen Valneris en diens landgenoot en voorganger (als wereldkampioen dammen) Andris Andreiko(!), alhoewel die laatste, ten tijde van zijn wereldtitels, nog onder de vlag van de Sovjet Unie uitkwam. Andreiko was iemand die het niet zo nauw nam met de mores van goed  fatsoen en sportiviteit: over Andreiko hebben we het op dit blog al eens uitgebreid gehad (zie hiervoor de twee epistels van 8 en 15 oktober 2014 - Strijkijzer . . . -). 

Riga . . .

Maar goed, laten we eerst maar eens de gentleman-grootmeester 'neerzetten': Guntis Valneris werd geboren op 6 september 1967 in de hoofdstad van Letland, Riga. Hij kwam voor het eerst voor 'in de uitslagen', toen hij zo'n 10 jaar oud was; dat was toen nog 'dammen op de 64-velden' (voor de niet-dammers onder de lezers, dat is 'dammen op het schaakbord'). Op 13-jarige leeftijd werd Valneris in die damvariant Lets kampioen bij de senioren! In hetzelfde jaar won Guntis ook het kampioenschap van de Sovjet Unie tot 18 jaar(!); zijn eeuwige rivaal Alexander Shvartsman liet hij toen o.a. achter zich. 

Op 15-jarige leeftijd switchte Valneris over naar het internationale spel; zijn eerste trainer 'op de 100-velden' was Emmanuils Merins. Ook op het 'grote bord' was Guntis vrijwel direct een topper, zo werd hij maar liefst driemaal op rij wereldkampioen bij de junioren. In 1985 werd de jonge Guntis al kampioen van Letland (bij de senioren!). 

Auto . . .

In het laatste decennium van de twintisgste eeuw, viel de Sovjet Unie uiteen; op 21 augustus 1991 riep Letland de onafhankelijkheid uit. In 1994 (Den Haag) werd Valneris wereldkampioen in het internationale spel; hij was de eerste Letse wereldkampioen (in welke tak van sport dan ook) sinds de herstelde soevereiniteit. 

De inwoners van Letland waren blij dat ze 'onder het juk van Moskou' vandaan waren en ze waren uitermate trots op de nieuwbakken wereldkampioen. Niet alleen de bevolking was opgetogen; Valneris kreeg als beloning voor zijn prestatie een auto van niemand minder dan de president van Letland (Guntis Ulmanis). 

'Door de jaren heen' ontpopte Valneris zich als een echte toernooitijger; hij deed niet alleen mee aan de toernooien ('over de hele wereld'), nee hij wilde ze ook winnen.  'In his heydays' schreef Guntis veel sterk bezette internationale toernooien op zijn naam; wanneer hij eens een toernooi niet won, dan eindigde hij vaak wel 'op het podium'.

Niet iedereen was onder de indruk van het spel van Valneris; puristen noemden de manier waarop hij de partijen naar zich toe trok vaak "technisch niet fraai"of zelfs "houterig"; dat laatste is natuurlijk een leuke woordspeling. Maar ja, de mores van topsport is winnen . . .(!) en dat deed Valneris op een gegeven ogenblik in zijn carrière aan de lopende band!! 

Echter . . ., de dammer Guntis Valneris heeft ook een minder sterk punt! Na zijn wereldkampioenschap van 1994 (Den Haag) moest de Let zijn verworven titel verdedigen in een match tegen de onttroonde wereldkampioen, de Rus Alexei Chizhov. In 1991 had Valneris al eens een tweekamp gespeeld om de wereldtitel tegen diezelfde Chizhov, nadat hij als tweede was geëindigd tijdens het WK van 1990 (Groningen).

In die match werd de Let vreselijk afgedroogd (10 remises en 6 nederlagen)! Ook tijdens de match waarin Valneris zijn wereldtitel verdedigde kon hij het niet bolwerken (alhoewel die tweekamp aanzienlijk spannender was). Kortom, matches zijn op één of andere manier niet aan Guntis besteed! 

Maar waarom . . .

We vingen dit epistel aan met 'gentleman', dus: Waarom past die uitdrukking zo bij Guntis Valneris? 

Valneris was ooit in het seizoen 1998-1999 teamgenoot van schrijver dezes bij het roemruchte Rinsumageest. Even voor de duidelijkheid(!): Valneris was de kopman van het Friese team, uw penneleur mocht zo nu en dan 'opdraven' als invaller. In die tijd ontstond bij uw penneleur al het idee dat Valneris welgemanierd en hoffelijk was. 

Niet dat Guntis meegaand/gemakkelijk was(!); wanneer 'iets hem niet aanstond' dan liet hij dat wel blijken, dan kon hij ook wel van zich afbijten, zonder daarbij fatsoensnormen te overtreden! 

Misschien is het voorval tijdens 'Salou 2008' wel het mooiste voorbeeld van Valneris zijn fatsoen en sportiviteit. Na 8 (van de 9) ronden ging Valneris aan de leiding van het prestigieuze toernooi aan de Spaanse Costa Dorada. 

Tijdens het verblijf in Salou, deelde Guntis zijn kamer met zijn landgenoot Raimonds Vipulis; dat scheelde Vipulis flink 'in de portemonnee'! De twee Letten trokken ook veel met elkaar op, ze waren vrijwel onafscheidelijk; zag je de één, zag je de ander. Afijn, Guntis was na de voorlaatste ronde dus leider in het toernooi; Martin Dolfing was zijn enig overgebleven concurrent. Dolfing moest in de laatste ronde tegen J.T. Dekker en Valneris moest tegen  (u raadt het al) Vipulis! Ook vanwege het feit dat Vipulis een hogere rating had dan Dekker, leek een triomf voor Valneris in de maak; een overwinning op zijn landgenoot was voldoende! 

Voor mensen die zich Andris Andreiko herinneren, was het op voorhand al duidelijk geweest; Andreiko zou het toernooi hebben gewonnen! Andreiko zou het ongetwijfeld 'op een akkoordje' hebben gegooid met zijn landgenoot ("jij - landgenoot - laat mij winnen en dan compenseer ik je later wel!"). 

Zo niet Guntis Valneris; hij knokte tegen Vipulis voor wat hij waard was en Vipulis knokte voor wat hij waard was! Na 56 zetten berustte Valneris in een puntendeling en kon Dolfing, na zijn zwaarbevochten overwinning op Dekker, de eerste plaats (en een goed gevulde enveloppe) in zijn zak steken! 

Later, na afloop van de prijsuitreiking, zaten Valneris en Vipulis gezellig op het terras te keuvelen; van enige animositeit tussen de twee Letten was absoluut geen sprake! Hoffelijkheid en sportiviteit (sportethiek), daaraan herken je Guntis Valneris;de gentleman-grootmeester!