My brilliant brain...

Door Tjalling van den Bosch 
 

De aanhef gaat inderdaad niet over uw penneleur, maar is de titel van een driedelige serie documentaires over de extremen van het brein. Elk deel heeft telkens een andere 'ondertitel', namelijk: Make Me a Genius, Accidental Genius en Born Genius. 

 

In Make me a Genius speelt schaakster Susan Polgar de hoofdrol. Susan moet u toch op zijn minst kennen van de Polgar-cyclus, van afgelopen jaar (2014), op dit blog. Men volgde Susan tijdens schaakpartijen en tijdens wetenschappelijke onderzoeken die zij onderging ten behoeve van de documentaire.

Enkele uitspraken van Susan Polgar in de documentaire zijn:

"Elk gewoon kind, kan een genie worden".

"Gespecialiseerde training is belangrijker dan buitengewoon talent".

"Een kind moet wel interesse hebben in het gekozen gebied".

"Een genie = hard werk + gelukkige omstandigheden".

 

Eén moment in de uitzending trok mijn (extra) aandacht: Susan zat op een terras in Thomsonstreet te New York, terwijl ze met het schaakspel in de weer was. Op een gegeven ogenblik reed een (kleine) vrachtwagen voorbij, met op de zijkant een 'schaakstelling'; Susan kreeg een korte glimp van zo'n 3 seconden van de stand te zien. Hierna vroeg men haar om de stelling op het schaakbord te zetten, wat haar zonder problemen lukte; het betrof een stelling van 14 witte en 14 zwarte stukken.

 

Enige tijd later gebeurde het opnieuw; er reed dus weer een vrachtwagentje voorbij met een schaakstelling erop. Susan was nu alert en had duidelijk een iets langere 'kijk' op de stand, maar hoe ze het ook probeerde het lukte haar niet om de stelling te reproduceren! Wat was hier aan de hand(?); in de eerste uitvoering stond er een stelling op de zijkant van het vehicle welke in een partij kon voor komen. Tijdens de tweede poging was de stelling een waar 'krentenbrood', een als partijstand onmogelijke stelling dus. Susan Polgar legde later uit dat zij de eerste stelling snel in 5 stukken 'hakte' en dus geen 28 stukken onthield, maar 'slechts' 5. In de tweede stand was er (voor haar) geen touw aan vast te knopen, vandaar dat zij faalde.

 

Omgekeerd evenredig . . .

 

Schrijver dezes gaat dan bij het zien van een dergelijke documentaire de link leggen naar onze edele damsport. Ik ben dan wel een 'grote' dammer, over mijn prestaties kunnen we kort zijn: omgekeerd evenredig aan mijn enthousiasme (but that's the story of my live), maar toch ga ik zitten nadenken; 'hoe zouden uitzonderlijk goede dammers dit doen?'

Tijd voor een test(je) mijnerzijds: ik vond twee grootmeesters bereid om aan mijn experiment mee te werken. Ik liet ze een dambord zien met een 16x16-stelling erop welke vanuit de opening mogelijk was en beide konden na een korte blik de stelling vlot reproduceren. Daarna liet ik ze een probleemstand (krentenbrood) zien en met enige moeite lukte het beide ook om de stelling 'op het bord' te krijgen, alsmede de winstvoering! Ik was hierover verbaasd en heb toen een willekeurige stand op het bord gezet waar geen winst 'in zat', een stelling waarin de schijven onsamenhangend waren neergezet. Toen lukte het beide grootmeesters niet om de stelling te reproduceren, men kwam niet eens in de buurt.

Mijn conclusie is (voor wat het waard is) dat damtalent alleen niet voldoende is, maar veel studie (patroon-/stellingsherkenning) leidt tot grote kennis van zaken. Overigens kan ik u de documentaire over de extremen van het brein van harte aanbevelen (gewoon even googelen).

 

Brunssum . . .

 

Deze week draait Brunssum weer volop; uit het boek dat Martijn van Gortel over dit zomertoernooi schreef (Waarom Brunssum?) de volgende stelling, welke niet 'onmogelijk' is:

 

Wit speelt en wint!

 

De bovenstaande 20 om 20 is dan wel niet 'onmogelijk', maar toch wel absurd. In zijn boek verhaalt van Gortel uitgebreid over deze stelling. Een Afrikaanse grootmeester moest er de tijd voor nemen, maar kwam uiteindelijk wel met de oplossing:  29x18  (13x33)  38x20  (15x24)  27-22  (17x28)  32x23  (19x28)  30x19  (14x23)  31-27  (21x32)  43-38  (32x43)  34-30  zwart heeft nu keuze, maar het maakt geen verschil  (25x34)  40x18  (43x34)  18-13  weer keuze; dit is nog de beste  (8x19)  37-31  (26x37)  41x5.

 

Een korte samenvatting van het bovenstaande is: talent alleen is niet voldoende; veel arbeid (studie) is onontbeerlijk, om tot een hoog niveau te geraken . . .