Raar fenomeen...

Door Tjalling van den Bosch

 

Het is een raar fenomeen: "iets niet goed zien" . . . Nee, we gaan het niet hebben over onvolkomenheden aan de ogen; de uitdrukking wordt, in diverse varianten, vaak gebezigd door dammers (en schakers). In Jop Pannekoeks (V.P.R.O.-)documentaire 'Liefde voor Hout', uit 1979 bespreekt schaker Hein Donner het feit dat een schaker soms langdurig over een situatie (op het bord) nadenkt; dat hij vele mogelijkheden 'doorrekent' en dat hij tijdens het uitvoeren van de weloverwogen zet, in een split-second, de weerlegging van die zet plotseling wel 'ziet', maar ja, aanraken is zetten. Ik denk dat veel dammers dit herkennen, kortom een raar fenomeen . . .  Laten we er maar niet te lang over uitweiden (geen 'catchy' intro deze keer); we duiken gelijk de diagrammen in:

Deze stelling deed zich voor tijdens het Surinaams Kampioenschap van 2013. Om precies te zijn in de 9de ronde, verspeeld op 17 april van dat jaar. De witte schijven werden bestuurd door Dheeradj Somal en zijn opponent was Maître International Guno Burleson; de laatste heeft net (op de 28ste zet) (8-12) aan de historie toegevoegd. Na rijp beraad besloot wit toen tot 39-34 waarop Burleson riposteerde met (23-29) en toen ging het als volgt verder 34x23  (19x48)  30x8  (10-15). Door deze laatste zet kan wit wel dam halen via 8-2, maar dan speelt zwart (20-24)  2x30  (14-20)  25x14  (48x25) en is de witte dubbeldekker weer van het bord verdwenen. Echter beide spelers zagen iets heel anders;  40-34 en toen sloeg zwart (48x30) en gaf op na (25x34). .?!?! 

Een typisch geval van "iets niet goed zien" en in dit geval zagen beide spelers het niet, zwart had natuurlijk niet (48x30) moeten slaan, maar (48x2) . . .Zo dicht lagen winst en verlies dus bij elkaar.

 

Nog zo'n voorbeeld van 'iets niet goed zien'; hiervoor gaan we naar het Nederlands Kampioenschap en wel naar de uitvoering van 1988. Het toernooi werd gewonnen door Ton Sijbrands ('back on track'); onze voorzitter (Anton Schotanus) zal in zijn memoires niet veel woorden vuil maken aan zijn optreden in dit kampioenschap. Rob Clerc had ook één van zijn mindere N.K.-optredens en dat had NOG slechter uit

kunnen pakken als Schotanus het allemaal 'goed had gezien'.

 

Deze stand komt uit de 10de ronde (gespeeld op 6 april) van het voornoemde toernooi. Schotanus heeft net op zet 32. 36-31 gespeeld; in het clubblad van Dam Club Huizum zinspeelde hij op de manoeuvre met 48-42  (32-37) en 42-38, maar dan lijkt mij het offer van zwart na (17-21)  26x28  (37x26)  met vrije doorloop naar dam met de zwarte schijf  26 dodelijk. Maar goed, zwart is in deze stand aan zet en komt met (14-19) en toen speelde zich een bijna hilarisch vervolg af, alhoewel onze voorzitter sprak van 'slapeloze nachten' . . . 30-24  (19x30) 34x14  (3-9)  14x3  (1-7)  3x21  (26x36) . . . en zwart won. Natuurlijk had wit niet  3x21  moeten slaan maar  3x38 . . .

 

Je vraagt je af hoe het mogelijk is dat een G.M.I. en een M.I. zich zo kunnen vergissen; Sietse Nagel kon, in clubblad De Huizumer, zo'n slot altijd van fraai commentaar voorzien: "En dat zonder paddenstoelen . . .".  (Alhoewel hij het in 1988 waarschijnlijk nog over paddestoelen' zal hebben gehad).

 

Nu hoort 'iets niet goed zien' bij onze edele denksport, althans bij de wedstrijduitvoering. Bij probleem componisten ("probleemcomponisten ??, oh nou, daar is mijn vrouw heeeel goed in . . .") komt zoiets natuurlijk niet voor ! Het onderstaande eindspel is gecomponeerd door niemand minder dan Jannes van der Wal. Heel toevallig kwam uw penneleur dit onder ogen; het is door van der Wal gemaakt naar aanleiding van het Nederlands Kampioenschap, welke vriend en generatiegenoot Auke Scholma behaalde in 1995 (u weet wel, met o.a. die fameuze coup Stadskanaal . . .). Jannes feliciteerde Auke met het behalen van de titel en bood hem het onderstaande aan:

Wit speelt en wint.

Als we de stand bekijken dan valt gelijk op dat wit niet 19-37 moet spelen, want dan is het direct remise via (36-41) en (17-21), dus verder kijken; ah, 19-46, nu mag (17-21) natuurlijk niet, omdat zwart dan met de dam naar veld 31 slaat en wint vervolgens wint door 46-37. Laten we met zwart eens verder gaan met (4-22) zodat we schijf 17 'dekken' kijk nu komen we ergens 15-10, zwarts enige kans lijkt nu (36-41)  46x37 !  en nu 22-36.  Nu dreigt zwart met (17-21), wit mag 10-4 niet spelen vanwege (17-22), dus remise (?), nou nee, wit maakt het fraai af (mooi gezien door Jannes) met 16-11 !  (17x6)  10-4 !! en nu zit de zwarte dam in de val ! Zwart kan nog even verder met (36-47) maar kan niet meer ontsnappen 4-15  (47-36)  37-41   36x47  en  48-42 . . . 

 

Leuke afsluiter, edoch (!?) van der Wal heeft het toch 'niet goed gezien' . . ., zwart kan namelijk vanuit de diagram en na wits eerste zet  19-46  het beste  (4-27)  spelen, waarom schijf 17  'dekken' (?) als wit die aanvalt, met zijn dam, heeft zwart, na het slaan, gewoon vrije doortocht met schijf  36  ! Welke andere zet wit thans ook speelt, zwart vervolgt altijd met (27-49) en vervolgens kan wit niets doen tegen (17-21) !?!

 

Was dit echt een geval van 'iets niet goed zien' of had het fenomeen (van der Wal) een diepere betekenis voor ogen met deze gemankeerde opgave aan zijn vriend (Scholma) . . . ?!?