Door Tjalling van den Bosch
Om te voorkomen dat kleurrijke dammers in de vergetelheid raken, duikt uw penneleur regelmatig in de rijke historie van onze edele damsport. Alhoewel de aanhef boven dit epistel misschien anders doet
vermoeden, gaat het deze keer weldegelijk over een grootheid uit onze
damsport, namelijk 3-
voudig wereldkampioen Andris
Andreiko. Het boek dat Ton Sijbrands ooit aan ons (eigenlijke)
onderwerp wijdde, vermeldt zijn voornaam als Andries. Hyperpolyglot Bert Begeman berichtte mij hierover dat je de
voornaam van Andreiko dient te schrijven als Andris, maar uit te
spreken als Andries. Maar dit geheel terzijde.
 |
| Andris Andreiko |
Herinneringen
Mijn vroegste herinneringen aan de voormalige wereldkampioen dammen Andris Andreiko zullen zo'n 45 jaar geleden gevormd zijn. Het was een tijd waarin de Koude Oorlog hoogtij vierde. De jongeren van nu kunnen het zich misschien niet voorstellen (alhoewel?), maar in mijn jonge jaren gold, alles dat vanachter het IJzeren Gordijn vandaan kwam als slecht, manipulatief en vooral
bedreigend. De dammers uit de voormalige Sovjet Unie deden er in die tijd
ook weinig aan om dat beeld te veranderen.
Onder aanvoering van Iser Koeperman was het voor mij duidelijk dat
zij er alles aan deden om elke keer iemand uit de Sovjet Unie de
toernooien te laten winnen; combines (opzettelijk onderlinge partijen verliezen) waren
schering en inslag. Protesten hiertegen werden hautain weggelachen, maar om nu
te concluderen dat Andreiko zijn drie wereldtitels alleen daaraan te danken heeft,
gaat al te ver.
Andris Andreiko werd geboren op 17 oktober 1942; hij zou dit jaar
(2014) dus 72 zijn geworden. Hij aanschouwde het levenslicht in Riga, dat wij tegenwoordig
kennen als de hoofdstad van Letland, maar indertijd wisten de meesten van ons
niet beter dan dat het in dat vreselijke land (de Sovjet Unie), ten oosten van
Polen, lag. Polen was (politiek gezien) al niet te vertrouwen; het viel samen
met alle andere Oostblok-landen onder het Warschau-pact;
kortom één pot nat, zo werd ons in het Vrije Westen voorgehouden.
Inderdaad, dit geheel terzijde, maar het was wel het
(mijn) tijdsbeeld, in het begin van tweede helft van de 20ste eeuw.
Toch een parallel . . .
In 1959 (op 16-jarige leeftijd) diende het talent Andreiko zich
voor het eerst aan; hij debuteerde dat jaar in het kampioenschap van de Sovjet
Unie (algemeen).
In eerste instantie had de jonge Andrisvooral een klassieke
stijl van spelen; één van de weinige parallellen met zijn opvolger (als
wereldkampioen) Ton Sijbrands. Later speelde Andreiko alles; hij ontwikkelde zich als een
lepe speler, die vooral bedreven was wanneer het spelbeeld plotseling (vaak door
zijn toedoen) veranderde. Er zijn voorbeelden bekend, waarin bijvoorbeeld zijn jonge
Nederlandse opponenten (Sijbrands en Wiersma) halverwege de partij
ogenschijnlijk konden bogen op enig positioneel voordeel, hetgeen als
sneeuw voor de zon verdween als de partij een changement onderging. Dan was Andris op zijn best; eigenlijk was hij een speculant,
iemand die bewust de risico's opzocht, volgens overlevering ook in zijn
privé-leven. De Russische grootmeester (en leeftijdsgenoot van Andreiko)
Alexander Mogiljanski gebruikte ooit als metafoor: "Andris was iemand die in staat was daadwerkelijk
'Russische roulette' te spelen".
Andreiko was ook verzot op sneldammen; soms speelde hij van 's
morgens vroeg tot 's avonds laat.
Hij speelde dan vaak op zijn intuïtie en leek vooral oog te hebben
voor het 'onverwachte'. Ook maakte hij graag gebruik van het wapen der psychologie . .
. Hij zocht ook rustig de grenzen van onsportief gedrag op en, als
het noodzakelijk mocht zijn, overschreed hij deze; heel anders dan zijn
(wereldkampioen-) voorganger, Baba Sy. Deze laatste sprak zich ooit ook openlijk uit over (tegen) het
wangedrag van Andreiko, iets dat heel opmerkelijk was voor de immer hoffelijke
Senegalees.
Boefje . . .
Tegenwoordig spreken veel van Andreiko's tegenstanders (uit die
tijd) wat minzamer over zijn strapatsen, maar allen zijn het over één
ding nog steeds eens: "Andris was een boefje". Ton Sijbrands was ooit 'slachoffer' van één van zijn streken; als
mijn geheugen me niet helemaal in de steek laat, dan kwam het op het volgende
neer:
Tijdens een onderlinge partij bleek dat er op het podium, waar
beiden op zaten, één enkele plank iets kraakte, als je erover heen liep. Andreiko vond deze (!) en wanneer Sijbrands in diep gepeins was
verzonken, was Andris opmerkelijk veel aan de wandel . . .
Harm Wiersma had hij ooit op de volgende manier te pakken:
Ook tijdens een onderlinge partij, kwam (een nog heel jonge)
Wiersma in tijdnood en noteerde zijn zetten op een gegeven moment
niet meer. Gelukkig had hij goed het oog op het notatiebiljet van Andreiko
en toen deze de 50ste zet(ten) had genoteerd, liet Harm 'zijn vlag' dan ook
vallen. Wiersma moest vervolgens de notatie bijwerken en kwam toen tot
de ontdekking dat hij er maar 49 had gedaan.("Och, heb ik een zet tweemaal genoteerd?")
Het was (in mijn beleving) Andris Andreiko ten voeten uit.
Het totale epistel over Andris Andreiko is te lang, om in één keer
te plaatsen. Net als bij de eerdere artikelen over Baba Sy, is ook nu de aanhef
nog niet ter sprake gekomen; velen weten van deze relatie (strijkijzer en
Andreiko) en voor zij die dit niet weten: De volgende keer meer.
Dit diagram komt uit een partij tijdens het eerste kampioenschap
van de Sovjet Unie waar Andreiko aan meedeed (1959). De jonge Andris (hij was toen dus 16 jaar) had, geheel naar
zijn stijl uit die tijd, via behendig manoeuvreren een voordelige klassieke stand op het bord
gebracht. Zijn tegenstander (Kosminski) had zich via een noodsprong nog wel
een baan naar de damlijn weten te bewerkstelligen, maar natuurlijk is de
bovenstaande (zwarte) stand
gewonnen voor Andreiko. Ik weet niet of velen van u de directe winst na wits 47ste zet
49-27 ook zouden hebben gevonden. De meesten van u zouden er waarschijnlijk niet eens naar gekeken
hebben!
Ons onderwerp wel, hij kwam nu met: 47. . . - . .
(8-13!!) 48. 27x4 (46-41) 49. 4-13 (3-9) 50. 13x4
41-36 en opgegeven.
Deze slagvaardige afwikkeling was ook Andris Andreiko ten voeten
uit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten