Iser Koeperman

Door Rein van der Pal

Wordt een schrijver na zijn dood nog wel gelezen en wat blijft er uiteindelijk van hem over? Als we de grote volksschrijver Gerard Reve mogen geloven niet veel. Volgens hem wordt een schrijver na zijn heengaan op scholen nog tien jaar vrijwillig gelezen en daarna nog eens tien jaar verplicht. Dan wordt er een straat naar hem genoemd en daarna is hij helemaal vergeten.

Hoe zou dat met een wereldkampioen dammen gaan. Weet de aanstormende jeugd nog wie Iser Koeperman was. Worden zijn mooiste partijen nog bekeken en zijn boeken nog gelezen? Of is het in de huidige snelle Netflix maatschappij allemaal vergane glorie.

De Reus uit Kiev

Iser Koeperman (1922-2006) werd geboren in de Oekraïense hoofdstad Kiev en emigreerde in 1977 met zijn twee dochters naar de Verenigde Staten (Boston). Zijn (eerste) vrouw was toen al overleden.

Over het aantal behaalde wereldtitels bestaat enige onduidelijkheid. De oud wereldkampioen won in ieder geval vijf matches om de wereldtitel:

 1. Den Haag  1958     M. Deslauriers - I. Koeperman       18-22

 2. Moskou     1959      I. Koeperman - G. van Dijk          27-13

 3. Moskou     1961     W. Sjtsjogojev - I. Koeperman      18-22

 4. Tibilisi       1965     W. Sjtsjogolev - I. Koeperman      14-26

 5. Tiblisi        1967      I. Koeperman  - A. Andreiko       22-18

           

Wie deze cijfers goed op zich in laat werken ontkomt er niet aan even met de ogen te knipperen. Zijn tegenstanders hadden allen hun sporen verdiend. Vjatsjeslav Sjtsjogoljev had al twee wereldtitels achter zijn naam staan en werd door Ton Sijbrands als de grootste strateeg van de eerste helft van de jaren zestig beschouwd. Voor de 'Tovenaar uit Riga' (Andreiko) was het behalen van de wereldtitel slechts kwestie van tijd.

En dan zijn er nog twee papieren wereldtitels. In 1963 ging de match tegen Baba Sy niet door. Vanwege visumproblemen kon de Senegalese grootmeester de Sovjet Unie niet inkomen, waarop Koeperman tot wereldkampioen werd uitgeroepen. In 1974 had Koeperman tot veler verrassing het kandidatentoernooi in Tbilisi gewonnen. Hij bleef Harm Wiersma  en Anatoli Gantwarg op SB-punten voor. Aan zijn overwinning op Andris Andreiko in de laatste ronde zat evenwel een luchtje, geruchten over combine staken de kop op. Voor regerend wereldkampioen Ton Sijbrands was dat de reden om van de match tegen Koeperman af te zien. Misschien dat ook de negatieve publiciteit rondom de match tegen Andreiko in 1973 een rol heeft gespeeld.

Iser Koeperman in 1976

Opnieuw kreeg Koeperman een wereldtitel in de schoot geworpen en toen stond de teller plotseling op zeven.

Veelzijdig

Iser Koeperman was niet alleen een groot dammer, hij gaf ook lezingen, trainingen, demonstraties, was secondant van Andreiko en fungeerde vaak als delegatieleider van de dammers uit de Sovjet-Unie. Ook heeft hij meer dan 40 boeken gepubliceerd. Het door Frits Luteijn vertaalde De eerste stap op weg naar het wereldkampioenschap en Damgeheim Staatsgeheim zijn daarvan ongetwijfeld de bekendste. Dat laatste boek heb ik met veel plezier minstens twee keer gelezen, al schijnt de auteur hierin wel op een persoonlijk gekleurde manier naar de werkelijkheid te kijken...

Eén van de mooiste passages staat op de laatste bladzijde:

“Zo won ik dus op 54-jarige leeftijd voor de derde keer het kandidatentoernooi. Het was alsof ik aan een tweede jeugd was begonnen. Maar daar in het westen, wachtte, op het hoogtepunt van zijn roem en creativiteit, omhangen met legendarische successen, de meest populaire dammer ter wereld op me: Tonny Sijbrands, mijn allergevaarlijkste tegenstander”.

Het is maar goed dat die tweekamp er nooit is gekomen. Het leeftijdsverschil tussen Sijbrands en Koeperman bedroeg bijna 28 jaar en in 1974 was Koeperman over zijn top heen.

A. Andreiko -I. Koeperman 

Kandidatentoernooi 1974

Andreiko heeft als laatste zet 26.42-38? gespeeld. Er volgde een eenvoudige, maar verrassende combinatie: 26…27-31  27.36x07 18-22  28.29x27 08-12 29.07x18 13x44  30.43-39 44x33 31.49-43 14-20  32.43-39 33x44  33.40x49 20-25 en zwart zette het positievoordeel in winst om. 

Volgens Koeperman had Andreiko voor deze partij gedronken en haalde hij niet zijn gebruikelijke niveau...

Mijn generatie dammers is opgegroeid met de tot de verbeelding sprekende successen van Ton Sijbrands en Harm Wiersma. Gelukkig heb ik nog net genoeg meegekregen van Iser Koeperman om te zien wat een geweldige speler hij was en te beseffen dat hij van grote waarde is geweest voor de ontwikkeling van de damsport.

Wordt vervolgd.