Iser Koeperman (4)

Door Rein van der Pal

Een bestaan als profdammer in de voormalige Sojvjet-Unie was niet eenvoudig. Om voor een staatstoelage in aanmerking te komen was het van belang om goede prestaties neer te zetten en hoog te eindigen in de kampioenschappen. Iser Koeperman zorgde er altijd voor dat hij of wereldkampioen was, of direct betrokken was in de strijd om het wereldkampioenschap.

De status van wereldkampioen verschafte hem een zekere machtspositie. Zo werd hij vaker uitgenodigd om deel te nemen aan buitenlandse reisjes of toernooien. Daarnaast konden allerlei zaken die normaal gesproken veel moeite kosten ,ook in materiële zin, gemakkelijker worden geregeld. Een goed voorbeeld daarvan was het uitgeven van boeken.

Tijdens matches en toernooien zorgde Koeperman ervoor goed beslagen ten ijs te komen. Hij bereidde zich intensief voor en leefde gedisciplineerd: geen drank, geen sigaretten en een streng dieet.Van zijn tegenstander maakte hij een psychologisch profiel met sterke en vooral zwakke punten in het spel. De negatieve eigenschappen gebruikte hij om een afkeer van de tegenstander op te wekken. Met wandelen, zwemmen en gymnastiek werd de lichamelijke conditie op peil gehouden.
De Reus uit Kiev deed er alles aan om de eenmaal verworven (machts)positie vast te houden. Hierbij schijnt hij ook het middel van de combine niet te hebben geschuwd. Zowel het één (de verworven status) als het ander (verdenking van combine) maakten hem er niet populairder op bij zijn concurrenten. In de top van de Russische damwereld had hij dan ook weinig vrienden.

Andris Andreiko

Een uitzondering hierop vormde Andris Andreiko. Of Tovenaar uit Riga en Koeperman nu echt bevriend waren, is nog maar de vraag. Misschien waren ze eerder gelegenheidsvrienden of partners in crime. Helemaal duidelijk is dat nooit geworden. In ieder geval waren ze voor langere tijd op elkaar aangewezen.

I. Koeperman - A. Andreiko 

Beide grootmeesters speelden niet minder dan drie matches van twintig partijen om de wereldtitel tegen elkaar. Ook vormden ze een gezamenlijk blok om opkomende concurrenten als Ton Sijbrands en Harm Wiersma van het lijf te houden. Daarnaast trad Iser Koeperman vaak op als delegatieleider van het team uit de Sovjet-Unie, waar Andreiko vaak deel van uitmaakte. In 1973 was Koeperman de secondant van Andreiko in zijn match tegen Ton Sijbrands.
Wel of geen echte vrienden, het is wel duidelijk dat Koeperman en Andreiko eind jaren zestig, begin jaren zeventig aan elkaar vast zaten.

Het grote talent van Andreiko werd door de twintig jaar oudere Koeperman al in een vroeg stadium onderkend. Het zal bij hem geen verwondering hebben gewekt dat Andreiko het kandidatentoernooi van 1966, dat in het Franse Alès werd gehouden, op zijn naam schreef. Hij verwierf hiermee het recht om wereldkampioen Iser Koeperman in 1967 uit te dagen.

Noodlot

Enkele maanden voor het begin van de match werd Koeperman getroffen door het noodlot. Zijn vrouw overleed aan de gevolgen van een hersentumor. Aan de gelukkigste periode van zijn leven was plotseling een einde gekomen. Meteen werd duidelijk dat de match geen doorgang kon vinden. Koeperman vroeg voor enkele maanden uitstel en kreeg die ook. Op 1 januari 1968 werden in het Pionierspaleis van Tbilisi de klokken in werking gezet.

In het begin van de match trok Andreiko fel van leer en de nerveuze Koeperman had moeite om op de been te blijven. Maar de Reus uit Kiev richtte zich langzaam op en sloeg na een ijzersterke positiepartij in het negende duel toe. Opnieuw volgde een serie vechtremises waarin Koeperman zijn vindingrijke tegenstander met moeite kon bedwingen. Hier zien we een beeld dat regelmatig opdook in de carièrre van Koeperman: mindere standen werden remise gemaakt en gewonnen standen werden ook daadwerkelijk in winst omgezet. Met de combinatieve winst in de negentiende partij werd de match beslist.

I. Koeperman - A. Andreiko
(19e partij)

Met de haven al in zicht ging Koeperman toch fel in de aanval, psychologisch gezien een sterke zet.
Andreiko heeft op de vorige zet geruild met 29...25-30 30.35x24 19x30. De slechte witte schijvenverdeling ten spijt, beslist Koeperman de partij met een mokerzet: 30...36-31! Aan de damcombinatie ingeleid met 22-18 is niets meer te doen. Partij: 31...30-35  32.22-18!! 12x34  33.27-21 16x36  34. 33-29 34x23  35.28x10 04x15  36.32x01 en wit won.

A. Andreiko - I. Koeperman
(20e partij)

Beide spelers hebben bewust op deze stelling aangestuurd, maar Koeperman heeft verder gekeken: 42.34-29 23x34  43.27-22 18x27 44. 28-23 19x28  45.30x10 27-31!! De verborgen pointe van deze afwikkeling 46.32x23* 31x42  47.38x47 13-18!  48.39x30 18x49.
Zwart kreeg later een gewonnen eindspel op het bord, maar bood remise aan, omdat de match al was beslist. Hier zien we de zachte kant van Koeperman, zullen we maar zeggen.

Vijf matches en evenzovele overwinningen! Van combine kon hier in de verste verte geen sprake zijn. De Reus uit Kiev heeft het allemaal op eigen kracht moeten doen....