Iser Koeperman (5)

Door Rein van der Pal

Het Russisch dammen (64 velden) was populair in de voormalige Sovjet-Unie en wordt in het huidige Rusland nog volop beoefend. Pas in 1954 werd het damkampioenschap van de Sovjet-Unie op de honderd velden voor de eerste keer gehouden. Onder de deelnemers bevond zich ook Iser Koeperman. Tussen 1954 en 1976 zou de Reus uit Kiev twaalf keer deelnemen. Het leverde hem naast een aantal hoge klasseringen, vijf keer de nationale titel op.

Iser Koeperman (1960)

Die titeltoernooien uit de tweede helft van de vorige eeuw zijn qua omvang niet te vergelijken met ons Nederlands kampioenschap. Om te beginnen werden er vaak twintig deelnemers tot het toernooi toegelaten. De elf rondes die ons nationaal kampioenschap telt, steken daar enigszins schril bij af. Daarnaast werden er -uiteraard- geen twee rondes op één dag gespeeld. Ook waren de zogenaamde 'plusjes' in de eindrangschikking nog niet ingeburgerd.

Enkele bekende namen uit die beginperiode, waren: Max Sjawel, Wladimir Kaplan, Wladimir Agafonow en Michael Korchov. In 1959 voegden Wjatsjeslaw Sjtsjogoljew en Andris Andreiko zich bij dit gezelschap. Toen Iser Koeperman en Max Sjawel in het kampioenschap van 1955 gezamenlijk op eerste plaats waren geeïndigd, bleef Koeperman niet automatisch in het bezit van zijn titel. De organisatie schreef een barrage uit die pas na acht partijen in het voordeel van de legendarische oud-wereldkampioen werd beslist.

M. Sjawel - I. Koeperman
(4e barragepartij)

Met het laten hangen van schijf 42 moet Sjawel gedacht hebben dat hij zich voldoende gewapend heeft tegen de Coup Royal. Merk op dat zwart aan 46...12-17 niets heeft vanwege 47.39-34!
Partij:
46...23-29!  47.42-38 19-23 48.28x17 11x42  49.38x47 29x27 met winst.





I. Koeperman - V. Agafonow
(Kamp. Sovjet-Unie 1964)

Het is een genot om te zien hoe Koeperman vanuit een rustig middenspel de spanningen steeds verder heeft opgevoerd.
40.26-21!! Een prachtige zet. Zoals Koeperman aangeeft biedt 40...22-28 nu het meeste verweer. In de partij volgde: 40...24-29?  41.33x24 09-14  42.34-29!! 23x25  43.24-20 15x24  44.32-28 22x33  45.38x09 13x04  46.35-30 25x34 47.43-39 34x32 48.27x38 16x27  49.31x22 met winst.
Een prachtige variatie op de aloude hielslag!

Onaangename tijd

In de loop der jaren werd het er voor Koeperman niet gemakkelijker om zich in de top van de Russische damwereld te handhaven. Langzaam maar zeker was er een groep persoonlijke vijanden ontstaan waaronder: Stjsjogoljew, Korchow, Agafonow, Mogiljanski etc. Dit eensgezinde front had de pest aan hem. De meest fanatieke tegenstander van Koeperman was evenwel Anatoli Gantwarg. Hij kon met een gerust hart als de aartsvijand worden beschouwd.
Overigens is het tussen de legendarische oud-wereldkampioen en  Alexander Mogiljanski wel weer goed gekomen. Hiervan  getuigen de sneldampartijtjes die zij speelden tijdens de herkamp tussen Tsjizjov en Clerc in Groningen om het WK 1996. Koeperman was daar als secondant van Tsjizjov aanwezig. Beide naar de verenigde Staten uitgeweken grootmeesters - Mogiljanski emigreerde in 1988- speelden om een dollar per winstpartij. Dat Mogiljanski vijf verliespartijen achter stond kon bij hem de pret niet drukken. Hij kreeg voor weinig geld les van de ex-wereldkampioen. Voor Koeperman was elke dollar een geschenk uit de hemel. Hij is altijd iemand geweest die eerder naar zijn hoed greep dan naar zijn portemonnee.

Emigratie 

In 1977 maakte Koeperman de balans op. Hij kon nog niet op zijn lauweren gaan rusten. Van de revenuen van zijn boeken, waarvan er inmiddels honderdduizenden waren verkocht, kon hij niet leven. Ook had hij als Jood nog steeds te maken met de antisemitische sentimenten. Dit was een overblijfsel uit de tijd van Jozef Stalin, toen antisemitische activiteiten door de staat werden gesteund. Een klap moet het voor hem ook geweest zijn dat Andris Andreiko, de man waartegen hij bijna 90 partijen had gespeeld, in 1976 op gewelddadige wijze om het leven was gekomen. Koeperman besloot de knoop door te hakken en te emigreren naar de Verenigde Staten. Hij vestigde zich met zijn twee dochters in Boston.

Betekende dit nu dat de Reus uit Kiev verloren was voor het dammen?

"Ik heb wel eens gedacht, dat ik sterker was dan het damspel, dat ik er mee op kon houden wanneer ik dat wilde. Maar daarin vergiste ik me. De damschijven waren sterker, ik was hun gevangene".