Opvoeden tot genie...7

Door Tjalling van den Bosch

Deze keer in de Polgár-cyclus de dritte im bunde.

Judit

Judit Polgar: Linares 1994

Judit werd geboren op 23 juli 1976. Als jong meisje had ze lang, roodachtig haar en was ze opvallend fotogeniek. Anders dan bij haar zusters was het voor de jonge Judit heel normaal, dat ze op jonge leeftijd schaakpartijen won van mannen die haar vader, soms zelfs haar grootvader, hadden kunnen zijn (haar zusters deden dat immers ook). 

Ook de Polgárs constant omringende publiciteit was voor haar de normaalste zaak van de wereld. Judit werd, in 1987, door een gerenommeerd Brits schaakblad omschreven als 'de kleinste en meest dodelijke Polgár' en 'de toekomstige sterkste vrouwelijke schaker ter wereld'. Dergelijke publicaties  hadden geen zichtbaar effect op haar manier van doen; Judit is wars van sterallures. Als jong meisje al was Judit de meest huiselijke van de zusters; thuis met het hele gezin vond ze prachtig en ze volbracht de huishoudelijke taken met plezier. 

De snelheid waarmee Judits ster rees, kende geen equivalent in de geschiedenis van het schaakspel. Op 12-jarige leeftijd had zij al een schaak(elo)rating van 2550; schaakgrootheden als Bobby Fisher en Gary Kasparov bereikten die rating pas op 15-jarige leeftijd! Anders dan dat bij Zsuzsa en Zsófia het geval was, bestond Judits carrière uit een gestaag opgaande lijn, zonder breekpunten. Nadat ze in 1986 en in 1988 het wereldkampioenschap bij de meisjes en de jongens (!) had gewonnen, werd besloten om haar niet meer aan toernooien met sexe-genotes te laten deelnemen. De toevoeging 'bij de mannen' zullen we verder in dit epistel dan ook achterwege laten.   

Judits palmares is ongelooflijk. 

Het lijkt wel of ze van hoogtepunt naar hoogtepunt schaakte; reeds voor haar

twaalfde had ze de normen voor de titel Internationaal Meester gehaald. Toen ze 15 jaar en 4 maanden oud was mocht ze zich officieel Internationaal Grootmeester noemen toen de jongste ooit! Het leverde haar een vermelding in het Guinness book of records op. Dat was voor de Polgárs trouwens ook geen nieuws onder de zon, de zusjes staan meer dan 50 keer vermeld in het Engelse recordboek. Het voert te ver (oké, het is te veel werk) om alle triomfen van Judit voor het voetlicht te halen; mocht u daar toch behoefte aan hebben dan raad ik u het boek uit 2004 van Tibor Karolyi, Judit Polgár, the Princess of Chess, aan. Uiteindelijk behaalde Judit een elo-rating van 2735 en kwam ze in de top 10 van 's werelds beste schakers terecht. Om haar talent te duiden, is misschien het onderstaande verhaaltje wel het meest kenmerkend:

Anekdote . . .

In 1985 lag Judit al te slapen (ze was toen net 9 jaar), terwijl haar oudste zuster (Zsuzsa) nog zat te analyseren met een buitenlandse meester (naam werd niet genoemd). Ze kregen een meningsverschil over de afwikkeling van een toreneindspel. In plaats van een eindspel-encyclopedie te raadplegen, stelde Zsuzsa voor haar jongste zusje om een oordeel te vragen. Haar ouders vonden het goed dat Judit uit bed werd gehaald. Nauwelijks wakker bekeek zij de stelling en gaf meteen een winstvariant, die bij controle in de naslagwerken correct bleek te zijn.

Volgens schaakkenners had Judit het in zich om wereldkampioen te worden! Dat ze deze titel niet heeft behaald ligt volgens deze kenners niet aan het talent, maar aan het feit dat ze nimmer een goed team van specialisten om zich heen heeft verzameld. Voormalige wereldkampioenen als Karpov en Kasparov hadden juist wel de elite uit de schaak- én medische wereld tot hun beschikking! Overigens werd dit (door dezelfde schaakkenners) ook als een tekortkoming van onze eigen Jan Timman gezien. Kortom Judit was wereldkampioenwaardig!

Rond de eeuwwisseling veranderde er het nodige in het leven van de 'jongste Polgár'; haar hond Bobi werd ziek (!?). Judit nam haar lievelingsdier mee naar de dierenarts, deze schreef een medicijn voor en vertelde dat Bobi snel weer zou opknappen. Dit ging Judit schijnbaar niet snel genoeg, want enkele dagen later stond ze weer voor de neus van de dierenarts, die alleen maar kon constateren dat de medicijnen hun werk goed deden. Wederom herhaalde zich de situatie, maar het kwartje viel nog niet bij de dierenarts, die de naam van Gusztav Font draagt; dus maakte Judit enkele dagen later opnieuw een reisje naar de dierenarts . . .

Judit en Gusztav trouwden in de zomer van 2000. Jan Timman was als enige schaakgrootheid aanwezig bij het huwelijk! Timman had schijnbaar een speciaal plekje in het hart van Judit veroverd, want ze hield verder privé en schaken strikt gescheiden.  Het schaaktijdschrift New In Chess vroeg Timman om een paar foto's van het bruidspaar te maken, maar Judit verbood dit ten strengste. Jan probeerde het nog met "maar ze vermoorden me als ik geen foto's maak", waarop Judit hem duidelijk maakte, dat ze zeer op hem gesteld was en dat ze dan ook zeker naar zijn begrafenis zou komen . . .

Judit en Gusztav bleven, tot grote vreugde van haar ouders, in Boedapest wonen. Uit het huwelijk kwamen twee kinderen voort; in 2004 werd zoon Olivér geboren en twee jaar later dochter Hanna. Judit schaakt nog steeds, maar zoals reeds in het begin van dit epistel werd gesteld is zij zeer huiselijk ingesteld en verblijft dan ook het liefst thuis, in gezelschap van man en kinderen. In 2013 veegde Judit de voormalig wereldkampioen-uitdager Nigel Short nog van het bord in een match; maar tegenwoordig zijn schaaktoernooien voor Judit vooral een vakantie, even weg van de dagelijkse beslommeringen. zoals ze zelf zegt. Kortom, de echte 'drive' lijkt (voorlopig?) niet meer aanwezig. In 2014 werd Judits boek from GM to Top Ten uitgeroepen tot hét schaakboek van het jaar (2013).

Judit is gelukkig en heeft een uitgesproken mening over haar opvoeding: "ik zou het fantastisch vinden als mijn kinderen ook een dergelijke jeugd, als ik, zouden meemaken, maar voor de ouders is het niet te doen" . Wel is ze begonnen om haar kinderen te onderwijzen in  diverse talen (Engels, Spaans, Russisch, ze twijfelt nog over het Chinees), want iets dat je op zeer jonge leeftijd meekrijgt, verleer je nimmer. Overigens schrijft zij haar naam nog steeds zoals die in haar paspoort staat: Judit Polgár.  Als ze haar notatiebiljet na afloop van de partij ondertekent, maakt ze steevast een smiley in de hoofletter J. 

wordt vervolgd . . .